Διασυνοριακές Ψηφιακές Δημόσιες Υπηρεσίες στην Ευρωπαϊκή Ένωση: Προκλήσεις, Προσεγγίσεις και Πρακτικές Εφαρμογές

Στην εποχή του ψηφιακού μετασχηματισμού, οι Δημόσιες Διοικήσεις των κρατών-μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης καλούνται να συνεργάζονται όχι μόνο εντός των εθνικών τους συνόρων αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ψηφιακή διακυβέρνηση δεν περιορίζεται πλέον στο εσωτερικό μιας χώρας. Όλο και περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες έχουν διασυνοριακό χαρακτήρα, εξυπηρετώντας πολίτες, επιχειρήσεις και θεσμούς σε περισσότερα από ένα κράτη.

Σε αυτό το πλαίσιο, η έννοια των διασυνοριακών ψηφιακών δημόσιων υπηρεσιών ή Trans-European Digital Public Services (TEDPS) αποκτά καθοριστική σημασία. Παρότι ο όρος περιλαμβάνεται στην Πράξη για τη Διαλειτουργική Ευρώπη (Interoperable Europe Act), η πρακτική του εφαρμογή εξακολουθεί να προκαλεί σύγχυση και να δημιουργεί ασάφειες. Η αναγνώρισή τους στην πράξη αποτελεί σημαντική πρόκληση, καθώς συνεπάγεται νομικές, οργανωτικές και τεχνικές συνέπειες.

Τι είναι οι Διασυνοριακές Ψηφιακές Δημόσιες Υπηρεσίες (TEDPS);

Με βάση την Πράξη για τη Διαλειτουργική Ευρώπη, οι TEDPS ορίζονται ως δημόσιες υπηρεσίες που παρέχονται ψηφιακά και αφορούν περισσότερα από ένα κράτη-μέλη. Μπορεί να πρόκειται για υπηρεσίες που προσφέρονται άμεσα σε πολίτες και επιχειρήσεις, ή για υποστηρικτικές λειτουργίες μεταξύ διοικήσεων διαφορετικών χωρών.

Παραδείγματα TEDPS περιλαμβάνουν:

• Την ηλεκτρονική αναγνώριση ταυτότητας (π.χ. eID μέσω eIDAS).
• Τη διασυνοριακή ανταλλαγή δεδομένων υγείας (eHealth).
• Το ευρωπαϊκό σύστημα φοιτητικής κινητικότητας (Erasmus+ Online).
• Πλατφόρμες για τις δημόσιες συμβάσεις σε επίπεδο Ε.Ε.

Το κύριο χαρακτηριστικό είναι ότι αυτές οι υπηρεσίες είτε χρησιμοποιούνται σε περισσότερα κράτη, είτε βασίζονται σε κοινά ευρωπαϊκά πρότυπα, είτε ενισχύουν την ενιαία ψηφιακή αγορά της Ευρώπης.

Η πρόκληση της αναγνώρισης

Παρότι το νομικό πλαίσιο προβλέπει τον ορισμό των TEDPS, στην πράξη, η αναγνώρισή τους κατά τη φάση σχεδιασμού πολιτικής δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρη. Το πρόβλημα έγκειται στο γεγονός ότι:

• Οι εθνικές αρχές ερμηνεύουν διαφορετικά τον όρο.
• Δεν υπάρχουν σαφείς δείκτες ή κριτήρια για την αξιολόγηση.
• Η διασυνοριακότητα δεν είναι πάντα εμφανής από την αρχή.

Έτσι, ενδέχεται να χαθεί πολύτιμος χρόνος ή να παραλειφθούν βασικά βήματα, όπως η αξιολόγηση της διαλειτουργικότητας (interoperability assessment), που είναι υποχρεωτική για τις TEDPS σύμφωνα με την Πράξη.

Προτεινόμενες προσεγγίσεις: TEDPS Check και TEDPS Catalogue

Για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα, η μελέτη του Interoperability Assessment Study Report προτείνει δύο βασικές προσεγγίσεις που μπορούν να διευκολύνουν τον έγκαιρο εντοπισμό TEDPS κατά τη φάση σχεδιασμού.

1. TEDPS Check – Ο Έλεγχος Προκαταρκτικής Αναγνώρισης

To TEDPS Check είναι ένα εργαλείο προ-αξιολόγησης που βασίζεται σε έναν οδηγό με καθοδηγητικές ερωτήσεις και παραδείγματα από την πράξη. Απευθύνεται σε υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τεχνοκράτες και διαχειριστές έργων.

Ορισμένα παραδείγματα ερωτήσεων που περιλαμβάνει:

• Θα χρησιμοποιηθεί η υπηρεσία από διοικήσεις ή χρήστες άλλων κρατών-μελών;
• Εφαρμόζονται ευρωπαϊκά πρότυπα ή πλατφόρμες;
• Υπάρχει συνεργασία ή ενσωμάτωση με άλλες εθνικές ή ευρωπαϊκές ψηφιακές υπηρεσίες;

Πλεονεκτήματα:

• Απλό και άμεσο στη χρήση.
• Εφαρμόζεται νωρίς στη φάση σχεδιασμού.
• Δεν απαιτεί εξειδικευμένη τεχνική γνώση.

Περιορισμοί:

• Δεν δίνει νομικά δεσμευτική απάντηση.
• Εξαρτάται από την ερμηνεία των ερωτημάτων.

2. TEDPS Catalogue – Ο Κατάλογος Αναγνωρισμένων Υπηρεσιών

To TEDPS Catalogue είναι μια συλλογή από υπηρεσίες που έχουν ήδη αναγνωριστεί ως TEDPS από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή ή τα κράτη-μέλη. Η ύπαρξή του προσφέρει παραδείγματα καλών πρακτικών, προωθεί την επαναχρησιμοποίηση λύσεων και ενισχύει τη διαφάνεια.

Ο κατάλογος αυτός μπορεί να λειτουργεί:

• Ως βάση αναφοράς για νέες υπηρεσίες.
• Ως εργαλείο σχεδιασμού για δημόσιες διοικήσεις.
• Ως μέσο ευθυγράμμισης μεταξύ κρατών-μελών.

Πλεονεκτήματα:

• Βελτιώνει τη συνέπεια στην εφαρμογή της Πράξης.
• Ενισχύει τη συνεργασία και την επαναχρησιμοποίηση.
• Μειώνει τον κίνδυνο αμφισβητήσεων.

Προκλήσεις:

• Χρειάζεται σαφή υπευθυνότητα διαχείρισης (ownership).
• Πρέπει να ενημερώνεται τακτικά.
• Δεν είναι πάντοτε εύκολο να ενταχθούν νέες υπηρεσίες.

Συμπληρωματικότητα των δύο προσεγγίσεων

Η μελέτη καταλήγει στο ότι οι δύο αυτές προσεγγίσεις δεν είναι ανταγωνιστικές, αλλά συμπληρωματικές. Ο TEDPS Check μπορεί να λειτουργεί ως εργαλείο πρόβλεψης, ενώ ο TEDPS Catalogue παρέχει επιβεβαίωση και τεκμηρίωση.

Η συνδυαστική χρήση τους μπορεί να βοηθήσει:

• Την έγκαιρη αναγνώριση υπηρεσιών με διασυνοριακό χαρακτήρα.
• Τη συμμόρφωση με την Πράξη για τη Διαλειτουργική Ευρώπη.
• Την ενίσχυση του ευρωπαϊκού πλαισίου ψηφιακής διακυβέρνησης.

Διαλειτουργικότητα και Interoperability-by-Design

Η έννοια των TEDPS συνδέεται άμεσα με την αρχή της διαλειτουργικότητας από τον σχεδιασμό (interoperability-by-design), δηλαδή την ανάγκη κάθε νέα υπηρεσία να σχεδιάζεται εξαρχής με γνώμονα τη συμβατότητα και την ανταλλαγή δεδομένων με άλλες υπηρεσίες και χώρες.

Αυτό σημαίνει:

• Υιοθέτηση κοινών τεχνικών και νομικών προτύπων.
• Συμμόρφωση με ευρωπαϊκές οδηγίες (π.χ. eIDAS, GDPR).
• Εξασφάλιση ασφάλειας, προστασίας δεδομένων και εμπιστοσύνης.

Τι σημαίνει αυτό για τις εθνικές διοικήσεις;

Εάν μια δημόσια διοίκηση βρίσκεται στο στάδιο σχεδιασμού μιας νέας ψηφιακής υπηρεσίας, καλείται να αναρωτηθεί:

• Μπορεί η υπηρεσία αυτή να χρησιμοποιηθεί από άλλες χώρες;
• Θα βασιστεί σε διαλειτουργικά πρότυπα ή ευρωπαϊκές υποδομές;
• Πώς θα διασφαλιστεί η συμβατότητα με τις υπάρχουσες TEDPS;

To TEDPS Check και to TEDPS Catalogue προσφέρουν χρήσιμα εργαλεία για την απάντηση αυτών των ερωτημάτων και την αποφυγή καθυστερήσεων ή νομικών εμποδίων στην πορεία υλοποίησης.

Συμπεράσματα

Η έννοια των Διασυνοριακών Ψηφιακών Δημόσιων Υπηρεσιών αποτελεί κρίσιμο εργαλείο για την ενίσχυση της ενιαίας ψηφιακής αγοράς και της ψηφιακής κυριαρχίας της Ε.Ε.. Ωστόσο, η επιτυχής εφαρμογή της προϋποθέτει έγκαιρη αναγνώριση, σωστό σχεδιασμό και διαλειτουργικότητα.

Η υιοθέτηση των εργαλείων TEDPS Check και TEDPS Catalogue μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στη συνεπή εφαρμογή της Πράξης για τη Διαλειτουργική Ευρώπη, δημιουργώντας ένα πιο συνδεδεμένο, αποτελεσματικό και προσβάσιμο ψηφιακό δημόσιο τομέα για όλους τους Ευρωπαίους πολίτες.

Διαβάστε την πλήρη μελέτη Final report on the study supporting the implementation of interoperability assessments in EU public administrations

Πηγή άρθρου: https://interoperable-europe.ec.europa.eu/